افراط و تفریط در آموزش دینی: پیامدها و مسائل
Adult Arabian bookseller picking out a book for customer standing between shelves in the bookshop
نویسنده: واثق صداقت
افراط و تفریط دو واژه و اصطلاحی هستند که در زبان عام به معنای کندروی و تندروی، یا زیاده‌روی و کم‌بینی استفاده می‌شوند. اما این دو مفهوم بخش‌های مختلفی از زندگی انسان را دربر می‌گیرند و در موارد زیادی به دین و دین‌داری نیز ارتباط داده می‌شوند. گروهی از افراد دین را به عنوان وسیله‌ای برای معرفی خشونت و ترس به جامعه معرفی می‌کنند و نسبت به دین نگرشی سبک و سطحی دارند. این مسئله به واقعیت موضوع گسترده و پیچیده‌ای است که در اینجا نمی‌توانیم تمام ابعاد و پیامدهای آن را بررسی کنیم. این موضوع سبب افراط‌گرایی و تفریط‌گرایی در بین مسلمانان شده است.
رهبران و داعیان دین، به عنوان مدرسان در مدارس دینی، علوم دین را برای کودکان، نوجوانان و جوانان آموزش می‌دهند و رفتار آن‌ها تأثیر چشمگیری بر دانش‌آموزان و شاگردان دارد، چه این رفتارها و برخوردها به شکل خشونت‌آمیز باشد یا به شکل تساهل و محبت‌طلبانه. برخی مدارس دینی، برای آموزش کودکان از روش‌های خشن و سرکوب‌گرانه استفاده می‌کنند تا آن‌ها را برای دریافت علم و دانش آماده کنند. این روش‌های متحجرانه، به طور غیر مستقیم خشونت پروری و تشویق به خشونت را به آن‌ها آموزش می‌دهد.
این نوع اقدامات، به جای ارزش‌ها و اخلاقیات، به دانش‌آموزان عقده‌گشایی و تحجر را آموزش می‌دهد و می‌تواند باعث دوری آن‌ها از دین و ارزش‌های الهی شود. در برخی موارد، این دیدگاه‌ها می‌توانند به گونه‌ای سختگیرانه عمل کنند که به جای کرنش‌ها، واکنش‌ها و رفتارهای مداراجویانه و تسامح‌طلبانه، اختلاف و بدرفتاری را به طلبه‌ها و شاگردان تلقین می‌کنند.
در نتیجه، برخی افراد در اثر خشونت و سخت‌گیری با دین، به نمایندگانی از دین و ارزش‌های الهی تبدیل شده‌اند که همیشه رفتارها و اعمال برخی ملا‌ها را به نام دین‌داران می‌آورند و سعی می‌کنند تا سیمای دین را مخدوش کنند و عقده‌های خود را بر آن دوزند. این افراد به جای احترام و محبت به دین، به دنبال انتقام و اهانت از اهل دین هستند و در شبکه‌های اجتماعی به دنبال تشویق به خشونت و حتی اعدام آن‌ها هستند. این دیدگاه‌ها منجر به تشدید تنش و مخاصمه بین افراد می‌شود و می‌تواند تأثیرات زیان‌باری بر جامعه‌ی ما داشته باشد.
بنابراین، امروزه جامعه‌ی ما از میدان اعتدال‌گرایی و اوسط‌پسندی به سوی افراط‌گرایی و تفریط‌گرایی حرکت می‌کند که دو امر خطرناک برای آرامش و ثبات اجتماعی است.
بسیار عالی